Histroniczne zaburzenie osobowości

Histroniczne zaburzenie osobowości nazywane jest inaczej potocznie osobowością histeryczną. Charakteryzuje się pobudliwością, chwiejnością emocjonalną, nadmierną reaktywnością i dramatyzacją własnej osoby, właściwy dla osób pragnących zwracać uwagę innych, uwodzących, niedojrzałych i zależnych. W DSM-III (APA, 1980) zrezygnowano z  określenia osobowość histeryczna i umi eszczono HZO wśród zaburzeń Osi II. Zmiana ta służyć miała uniknięciu historycznych konotacji terminu „histeria”, jak również sugestii obecności symptomów konwersyjnych. Zaburzenia osobowości składające się na drugą wiązkę (HZO, narcystyczne, antyspołeczne i borderline) charakteryzuje dziwaczność i ekscentryczność. HZO zdefiniowano jako trwały wzorzec cech ujemnie wpływający na społeczne i zawodowe funkcjonowanie jednostki i przyczyniający się do subiektywnego  cierpienia .Wyłonione kategorie diagnostyczne skupiono w dwóch grupach opisujących: a) przesadnie dramatyczne, reaktywne, w sposób nadmierny wyrażane zachowanie (dramatyzacja siebie, nieustanne zwracanie uwagi, potrzeba aktywności i pobudzenia, silne reakcje na błahe wydarzenia, irracjonalne wybuchy gniewu i furii), b) zakłócenia w relacjach interpersonalnych (sprawianie wrażenia osoby płytkiej i nieszczerej, choć powierzchownie ciepłej i uroczej; egocentryzm, folgowanie sobie, nieuwzględnianie innych, powierzchowność, roszczeniowość, zależność, bezradność, stałe domaganie się otuchy, skłonność do manipulacji poprzez groźby, gesty i próby samobójcze). Osoba z tą osobowością lubi słyszeć komplementy i pochwały. Jest czarująca a także skłonna do flirtowania. Zwraca uwagę na wygląd i dba o siebie. Mimo że bywa impulsywna, zdolna jest odroczyć zaspokojenie. Chociaż lubi pozostawać w centrum uwagi, potrafi ustąpić z centralnej pozycji i zająć miejsce widza. Jej styl wypowiedzi jest adekwatny pod względem ogólności i konkretności. Jest skłonna do poszukiwania wrażeń, pełna życia i wylewna w okazywaniu uczuć. Choć reaguje w emocjonalny sposób, to kontroluje emocje bardziej adekwatnie od osób z HZO. Rozpoznawanie osobowości histronicznej jest utrudnione ponieważ jej objawy współgrają z objawami dotyczącymi innych zaburzeń tworząc zespoły lękowe, fobiczne, obsesyjno-kompulsyjne, somatoformiczne, dysocjacyjne, zaburzeń nastroju i nadużywania substancji. Odpowiedzią na problemy diagnostyczne wynikające ze zróżnicowania nasilenia cech składających się na HZO, jak również ze współwystępowania tego zaburzenia z innymi zaburzeniami osobowości, jest kategoria spektrum SPH. Podejście to pozwala na bardziej szczegółowy niż kategoria stylu osobowości opis wariantów osobowości, spośród których dopiero skrajny wariant – zaburze11. Histrioniczne 206 zaburzenie osobowości nie histrioniczne – spełnia kryteria DSM-IV TR. Cechy obserwowalne w wariantach spektrum ujęto w 4 sferach: intrapsychicznej, behawioralnej, fenomenologicznej i biofizycznej. Wśród osób o umiarkowanie zaburzonym wariancie SPH (zaspokajający typ osobowości) wyodrębniono dwa typy: teatralne oraz infantylne. Jednostki zaspokajające teatralne są afektowane, zmanierowane, w karykaturalny sposób żądne uwagi, romantyczne i skłonne do dramatyzowania. Brak im stałości „ja” i skłonne są traktować siebie jak towar. Starając się sprostać oczekiwaniom innych i zachować atrakcyjność, próbują odczytywać ich motywy i odzwierciedlać to, co dla nich satysfakcjonujące. Osoby zaspokajające infantylne są napięte i skłonne do przywierania. Cechuje je silna zależność od innych i domaganie się przywiązania. Ich równowaga wewnętrzna zależy od stałego potwierdzania ich wartości przez innych. W dziecinny sposób grymaszą, formułują roszczenia, dąsają się i awanturują. Są niestabilne emocjonalnie, nieprzewidywalne, drażliwe i irracjonalne, a skrajne emocje wyrażają naprzemiennie lub równocześnie. Mogą skarżyć się na brak troski ze strony innych, niesprawiedliwość i nieszczerość. Wśród jednostek reprezentujących poważny wariant SPH (HZO) wyróżniono histrioniczne nieszczere oraz wzburzone. Pierwsze z nich cechuje zdolność do wywierania dobrego wrażenia, nawiązywania kontaktów oraz tworzenia fasady szczerości i towarzyskości. Są egocentryczne, skłonne do niedotrzymywania obietnic, oszustw, a także zachowań impulsywnych i łamania norm. Osoby o wzburzonym HZO są kapryśne i chwiejne emocjonalnie. Są powierzchownie życzliwe i towarzyskie, a zarazem niedojrzałe społecznie i wrażliwe na krytykę. Nie panują nad emocjami, dramatycznie reagując na rzekome prowokacje atakami gniewu i wściekłości. Osobowość teatralna stanowi przykład podstawowego wzorca histrionicznego, pozostałe zaś warianty obrazują odchylenie od wzorca: osoby wzburzone i infantylne łączą w sobie cechy HZO i ZOB, a nieszczere – cechy HZO i osobowości antyspołecznej. Przedstawiony w DSM-IV TR obraz HZO odbiega od tradycyjnie rozumianej osobowości histerycznej, przypominając raczej obraz kliniczny ZOB (pozbawionej gniewu) czy NZO. Należy do grupy zaburzeń osobowości o cechach organizacji borderline. Wyodrębnienie przez Marmora dwóch typów histerii – bardziej edypalnej i bardziej oralnej. osobowość histeryczna w większym stopniu wiąże się z problemami właściwymi dla fazy fallicznej, histrioniczna zaś bardziej dotyczy problemów oralnych. Relacje osób histrionicznych mają zatem charakter diadyczny i uruchamiają silny lęk separacyjny. Przyjmuje się, że osoba histrioniczna doświadcza w fazie oralnej deprywacji, wskutek której doznaje rozczarowania matką i – funkcjonując na poziomie obiektów częściowych – zrównuje ojcowski penis z matczyną piersią. Utrzymując infantylną relację z ojcem, orientuje się, że zyskuje jego uwagę dzięki zalotnym gestom i teatralnej ekspresji emocji. W miarę dojrzewania unika zagrażających kazirodczych impulsów, represjonując genitalną seksualność. W przypadku histrionicznych mężczyzn dochodzi do erotyzacji obiektu doświadczanego jako niedostępny wskutek wczesnej separacji i wykształcenia fantazji relacji matki z innym, wybranym przez nią mężczyzną. Mężczyźni tacy, podobnie jak histrioniczne kobiety, starając się utrzymać pozycję obiektu pragnienia innego, nieustannie poszukują nowych relacji bądź zachowują wierność matce i wybierają celibat. Prawdopodobieństwo rozwoju HZO jest istotnie większe u osób skłonnych do czujności i reakcji. Silna stymulacja w okresie niemowlęcym sprzyja wykształceniu tendencji do orientacji na świat zewnętrzny i na zewnętrzne wzmocnienia. Proces uczenia przebiega w specyficznych warunkach cechujących się: minimalną obecnością wzmocnień negatywnych (rzadkość kar), zależnością wzmocnień pozytywnych od zachowywania się w sposób aprobowany przez rodziców (nagroda tylko za to, co podziwiane) oraz nieregularnością wzmocnień pozytywnych. Odróżnia ich natomiast sposób radzenia sobie polegający na przyjęciu pragmatycznej postawy zapewniania sobie opieki i innych potrzeb poprzez zyskiwanie uwagi i aprobaty otoczenia. Osoby te uczą się, że nagroda nie wynika z samego zachowania (nieregularne nagrody), lecz zależy od aprobaty i osądu ich wysiłków przez innych. Wśród zniekształceń poznawczych typowych dla stylu myślenia osób z HZO uwagę zwraca skłonność do myślenia w kategoriach czarno-białych i wyciągania skrajnych wniosków. Ponadto osoby te, skupiając się raczej na emocjonalnym przeżywaniu sytuacji niż na logice i analizie detali, mają tendencję do nadmiernego uogólniania interpretacji zdarzeń. Zdaniem Millona rozwojowi HZO sprzyjają dwie cechy życia rodzinnego: histrioniczne modele wychowawcze oraz rywalizacja między rodzeństwem. Osoby histrioniczne nie potrafią inicjować działań niezależnie od innych. Są one nadwrażliwe na zmiany standardów i oczekiwań, nieustannie czujne i skłonne do natychmiastowej adaptacji do sytuacji. Pozbawione silnych standardów wewnętrznych, które wyznaczałyby kierunek ich postępowaniu, oraz przekonania o swoich kompetencjach i samowystarczalności, a przy tym nieustannie narażone na lęk przed odrzuceniem, osoby z HZO nie potrafią samodzielnie kierować własnym życiem i czują się skazane na towarzyszenie innym.